RİSK BAZLI ANALİZ – TEDARİK RİSKİ

Aslında tedarik riskini birkaç cümle özetleyip, likidite riskine geçmeyi planlıyordum. Ancak özellikle bazı sektörlerdeki gelişmelerki çip ve lastik sektöründe yaşananlar bunlara güzel iki örnek, ilgili riskin de önemini artırdı diye düşünüyorum. Bu yüzden tedarik riskini biraz daha uzun tutmaya karar verdim. Elbette bu yazıda akademik düzeyde tasarlanan tedarik zinciri yönetimine girmeyeceğim. Sadece şu ana kadar yaşanmış, yaşanmakta olan ve ileride yaşanabilecek risklere ve ilgili risklerin tüm risklerde olduğu gibi likiditeye olan etkisine değinmeyi planlıyorum.

RİSK BAZLI ANALİZ - YATIRIM RİSKİ

Bir Firma düşünün, 3 yıl önce Firma’yı analiz ettiniz. Borçlanma düzeyi çok düşük. Aktifin %70-75’i özkaynaklarla finanse ediliyor, net işletme sermayesi yeterliliği yüksek, likidite rasyoları gayet iyi durumda. Finans kuruluşlarında kredibilitesi iyi seviyede, büyük bankalarla sadece şahsi kefalet karşılığı kredi kullanıyor. Kısaca hiçbir olumsuzluk görünmüyor. 3 yıl sonra Firma’yı tekrar analiz ediyorsunuz, borçlanma hem kısa hem uzun vadede oldukça yükselmiş. Ciroda artış var ama borçlanma düzeyindeki artışın oldukça gerisinde. Faaliyet karlılığında tutarsal olarak ciro artışına paralelbir yükseliş görünüyor, ama net karlılık finansman giderleri ve kur zararları sonrası negatif. Finans kuruluşlarına artık teminat vermeye başlamış, hatta faktoring dahi kullanıyor. Net işletme sermayesi negatif seyir izlemeye başlamış. Daha önce işletme sermayesi için kullandığı kredi tutarı düşükken, şimdi işletme sermayesi için de yoğun kredi kullanımı var. Özkaynaklar %20 seviyesine gerilemiş. 3 yıl gibi kısa bir sürede bu kadar likiditesini ve genel mali yapısını bozabilecek ne olmuş olabilir ? Genelde bu durumun nedeni yapılan yüksek montanlı yatırım ve ilgili yatırımdan hedeflerin çok uzağında verim alınmasıdır.

RİSK BAZLI ANALİZ - ÖRNEKLERLE YÖNETİM RİSKİ

Ortak/yöneticilerinin moraliteleri, piyasadaki itibarları, faaliyetlerin yürütülmesindeki yetenekleri, sektördeki tecrübeleri, vizyonları, ortakların birbirleri arasındaki uyumu, görüş birlikteliği, risk iştahları, devamlılık sağlayacak kişilerin varlığı bütün olarak değerlendirilmeli ve bu değerlendirme sonucunda yönetim riski bakımından genel bir görüşe ulaşılmalıdır. Aşağıda çeşitli yönetimsel riskleri özetlemeye çalıştım, ancak diğer tüm risklerdeki gibi bu riskinde incelenen Firma’nın genel mali yapısı ile karşılaştırılıp, riskin düzeyi ölçülmesi gerekmektedir. Aşağıdaki çeşitli örnekleri inceleyelim.

RİSK BAZLI ANALİZ - PAZAR/ÜLKE RİSKLERİ ve YOĞUNLAŞMA

Pazar/Ülke ve Müşteri risklerini neden yoğunlaşma ile ilişkilendirdiğime kısaca değinmek istiyorum. Örnek olarak Firma'nın eşit oranda satış yaptığı 1000 müşterisinden birinin çok riskli bir ülkede faaliyet gösterdiğini düşünelim. O müşteride yaşanabilecek olumsuz bir durumun Firma'yı etkileme oranı nedir ? Oldukça düşüktür hatta yoktur.  Kısaca yoğunlaşma olmadan pazar ve ülke riski oluşmaz. Bu yoğunlaşma kavramı ise daha önceki yazılarda belirtildiği gibi, Firma özelinde değerlendirilmelidir. Şimdi pazar ve ülke risklerine geçelim.

RİSK BAZLI ANALİZ - YOĞUNLAŞMA RİSKİ VE MÜŞTERİDE YOĞUNLAŞMA

Büyüklerin çocukları sorduğu ve eminim bir çoğumuzun küçükken duyduğu bir Türkçe-matematik !! Sorusu vardır.  “Bir sepette 10 yumurta var, altı çıktı, kaç kaldı ?” Hemen 6-7 yaşındaki çocuklar bu soruya “4” cevabı ile atlar. Ancak burada büyüklerin “altı” ile anlatmak daha doğrusu karşısındakini yanıltmak istediği rakam değil, sepetin “altı”dır. Doğru cevap büyüklere göre sepetteki yumurtaların hespinin düşüp kırılması nedeniyle “0” dır. İşte yoğunlaşma riskinin özeti budur aslında, istenen durum yumurtaların farklı sepetlere konulmasıdır. Eğer sepetlerin altı çıkarsa, minimum sayıda yumurtanın kırılması istenilir. Ancak bu her zaman her şirket için mümkün olmayabilir.

RİSK BAZLI ANALİZ - FİNANSMAN (KAYNAK TEMİN) RİSKİ (2)

 Sermaye Nitelikli Kaynaklar

1)      Ortak Varlıkları

Ülkemizde özellikle KOBİ ve OBİ’lerde etkin ortakların firmaları ile ayrılmaz bir bütünü temsil ettikleri yadsınamaz bir gerçektedir. İlgili ortaklar şahsi ihtiyaçları durumunda firmalarından nakit fon sağlar yada firmalarının ihtiyacı halinde kendi ceplerinden nakit fon aktarır, bankalara karşı borçlarda müteselsilen sorumlu olarak kefalet imzalarını atar, hatta şirketlerin üretim tesisleri dahi ortakların üzerinde olabilir. Hatta şirketlerin önemli bölümü  müşterilerini tanırken öncelikli olarak şirketlerin unvanlarını değil, ortaklarının ad-sayodalarını bilirler. Bu durum ülkemizdeki şirketlerin büyük bölümünü yansıtmaktadır.

RİSK BAZLI ANALİZ - FİNANSMAN (KAYNAK TEMİN) RİSKİ (1)

 

Ülkemizdeki Firmaların bilançoları incelendiğinde büyük bölümünün kendi kaynakları ve yarattığı fonlar ile faaliyetlerini devam ettirmedikleri bilinmektedir. Bu durumun çeşitli nedenleri olmakla beraber özellikle rutin işletme sermayesi ve büyüme finansmanlarında yoğun yabancı kaynak kullanımı bulunmaktadır. Firmaların ilgili süreçte faaliyetlerinden sağlanan fonlar ile borç ve edimlerini yerine getirememeye başlamaları yada ek finansman yükü getirebilecek bir gelişme ile karşılaşmaları durumunda, esas faaliyet döngüsü dışındaki kaynaklardan sermaye veya sermaye benzeri fon aktarımı ya da yabancı kaynak temini gerekecektir. Eğer Firmaların ihtiyacı olan nakdi faaliyet döngüsü dışı kaynaklardan da sağlayamaması durumunda finansman riskinin etkileri hissedilmeye başlanacak ve likidite riski tetiklenecektir.

RİSK BAZLI ANALİZ - FAİZ RİSKİ

 

Bir Firma faaliyet süresince hangi risklere maruz kalabilir ? Aşağıda Firma’nın kalabileceği belirli başlı riskleri inceleyerek, yapacağımız analizde ilgili risklerin nasıl analiz edilmesi gerektiği konusunda yardımcı olmaya çalışacağım. Unutulmasınki risklerin nasıl oluştuğundan çok incelediğimiz Firma’nın ilgili risklere karşı direnç noktalarını analiz etmemiz önemlidir. Risk her zaman vardır, ancak Firma’nın o risk karşısındaki direnç düzeyi önemlidir.

Bir Firma faaliyet süresi boyunca aşağıdaki belirli başlı olarak aşağıdaki risklere maruz kalabilir;

Likidite Riski	Faiz Riski	Ülke Riski	Tedarik Riski
Kur Riski	Yoğunlaşma Riski	Pazar Riski	Yatırım Riski
Yönetim Riski	Parite Riski	Finansman Riski

BASİT BİR ŞEKİLDE GELECEK ANALİZİ (PROFORMA GELİR TABLOSU OLUŞTURMA, ONİS, EBİTDA)

Elimizde Firma’nın güncel bilanço ve gelir tablosu mevcut. Firma’nın hedefleri ve planları konusunda bir görüşme gerçekleştirdik. İster analizci, ister finansmancı, ister danışman, ister patron olalım. Elimizdekilerle Firma’nın geleceğini basit bir şekilde nasıl öngörebiliriz ?

Aşağıda kullanacağımız bazı verileri verelim;

RASYOLAR

LİKİDİTE RASYOLARI

Likidite, bir varlığın istenilen anda değerinde nakde döndürülebilme hızı olarak tanımlanabilir. Bilançoda yer alan likiditesi yüksek olan varlıklar dönen varlık Grubudur. Nitekim tekdüzen hesap planı incelendiğinde dönen varlıklar grubunun en likitden en düşük likiditeye sahip varlıklara doğru ilerlediğini görürüz (Hazır değerler – Alacaklar – Stoklar – Diğer Dönen Varlıklar). Firmanın sahip olduğu kısa vadeli borçlarını ödeyebilecek yeterlilikte likiditeye sahip olmasına ise, firmanın likidite pozisyonu denir. Bir firmanın likidite pozisyonunun bulunabilmesi için ise aşağıdaki  oranlar kullanılmaktadır;