RASYOLAR

LİKİDİTE RASYOLARI

Likidite, bir varlığın istenilen anda değerinde nakde döndürülebilme hızı olarak tanımlanabilir. Bilançoda yer alan likiditesi yüksek olan varlıklar dönen varlık Grubudur. Nitekim tekdüzen hesap planı incelendiğinde dönen varlıklar grubunun en likitden en düşük likiditeye sahip varlıklara doğru ilerlediğini görürüz (Hazır değerler – Alacaklar – Stoklar – Diğer Dönen Varlıklar). Firmanın sahip olduğu kısa vadeli borçlarını ödeyebilecek yeterlilikte likiditeye sahip olmasına ise, firmanın likidite pozisyonu denir. Bir firmanın likidite pozisyonunun bulunabilmesi için ise aşağıdaki  oranlar kullanılmaktadır;

1-Cari Oran: Cari oran ne kadar büyükse, firmanın borçlarını zamanında ödeme gücü de o kadar yüksektir. Genelde sık sık ilgili oranın 2 olması gerektiği ifade edilir. Ancak diğer yazılarda bahsettiğim üzere hiçbir rasyo tek başına değerlendirilmemeli, mutlaka diğer tüm veriler göz önünde bulundurulmalıdır. Normal şartlarda, ülkemizdeki şirketlerde ilgili oranın 1,5 olması yeterli olarak değerlendirilebilecektir.

Cari Oran : Dönen Varlıklar/Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar          

2-Likidite (Asit Test) Oranı: Tek düzen hesap planı incelendiğinde Hazır Değerler – Ticari Alacaklar ve Stoklar arasında en az likit varlık olarak stoklar göze çarpmaktadır. Bu durm stokların nakde dönüşümünün belirli bir zamanı alacak olmasından kaynaklanmaktadır. stokların cari aktiflerden çıkarılmasıyla elde edilen değerin cari pasiflere bölünmesiyle bulunur. Yani;

Likidite (Asit Test) Oranı : (Dönen Varlıklar – Stoklar)/Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar

Bu oranın da en az 1 olması beklenmektedir. Ancak ülkemiz şartlarda 0,75-0,85 arasındakioranda kabul edilebilir düzeyi işaret edebilir.

3-Nakit Oranı: Şirketin alacaklarını tahsil edememe ve stoklarını satıp nakde dönüştüremediği varsayımıyla hareket ederek elde nakit ile kısa vadeli yükümlülükleri karşılama gücünü göstermektedir.

Nakit Oran : (Dönen Varlıklar - Stoklar - Alacaklar)/Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar

4-Net İşletme (Çalışma) Sermayesi Oranı: Firmanın her 100 liralık satışına karşılık elinde net bulunan net cari aktifi ifade eder.

Net İşletme Sermayesi : Dönen Varlıklar – Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar

Net İşletme Sermayesi Oranı : Net İşletme Sermayesi/Net Satışlar

5-Operasyonel Net İşletme Sermayesi (ONİS) : Firma’nın nakit yönetimi ile satışları, ticari alacakları-borçları faaliyet artış/azalışında oluşacak ilave finansman ihtiyacını belirlemek için kullanılan orandır.

ONİS : Ticari Alacaklar + Stoklar – Ticari Borçlar – Alınan Avanslar

İlave Finansman İhtiyacı : İlave Satış x EBİTDA marjı – İlave Satış x ONİS/Net Satışlar

*Bazı kaynaklarda ONİS için ticari alacaklar + stoklar – ticari borçlar olarak formülüze edilmektedir. Ancak bence avanslarında katılması finansman ihtiyacını net olarak belirlemek için daha doğru olacaktır.

AKTİVİTE RASYOLARI

Bu oranlar, firmanın aktif varlıklarını hangi ölçüde etkin kullandığı, satışlara oranla aktif varlıklara aşırı veya noksan yatırım yapılıp yapılmadığı sorularına cevap verir. Bu oranlar:

1-Alacak Devir Hızı: Firmanın alacaklarını yılda  kaç defa tahsil edildiğini göstermektedir.

Alacak Devir Hızı(ADH) : Net Satışlar/Ortalama Alacaklar

Alacak Tahsil Süresi : 365/ADH

2-Stok Devir Hızı: Bu oran ise bize stokların yılda kaç kez yenilendiğini göstermektedir.

Stok Devir Hızı (SDH) : Satışların Maliyeti/Ortalama Stoklar

Stok Devir Süresi : 365/SDH

3-Aktif Devir Hızı: Toplam aktifin yılda kaç kez döndüğünü göstermektedir.

Aktif Devir Hızı : Net Satışlar/Aktif Toplam

4-Duran Varlıklar Devir Hızı: Sabit aktiflerin hangi ölçüde etkin ve verimli kullanıldığını gösterir.

Duran Varlık Devir Hızı : Satışlar/Duran Varlıklar

5-Ticari Borçlar Devir Hızı: Borçların Yılda kaç kez ödendiğini göstermektedir.

Ticari Borç Devir Hızı : Satışların Maliyeti/Ticari Borçlar

FİNANSAL YAPI İLE İLGİLİ ORANLAR 

Bu oranlar; firmanın varlıklarının ne kadarının borçlarla, ne kadarının öz sermaye ile finanse edildiğini gösterir. Önemli kaldıraç oranları şunlardır:

1-Borç Oranı: Aktiflerin hangi oranda borçlarla finanse edildiğini gösterir.  

Borç Oranı : Toplam Borçlar/Toplam Varlıklar

2-Finansman Oranı : Firma’ya kreditörlerin ortaklara oranla ne büyüklükte bir yatırım yaptıklarını gösterir. İstenilen oranın “1” çıkmasıdır.

Finansman Oranı : Toplam Borçlar/Özkaynaklar

BORÇ KARŞILAMA RASYOLARI

Bu oranlar firmanın faiz, borç ve kiralama gibi sabit yükümlülüklerini bir yıl içerisinde kaç defa karşılayacak kar elde ettiğini gösterir. Önemlileri:

1-Faiz Kazanç Gücü Oranı: Firmaların ilgili dönemde faizin kaç katı kazanç sağladığını ve faizlerin hangi ölçüde risk oluşturduğunu gösterir.

Faiz Kazanç Gücü Oranı : EBİTDA/Finansman Giderleri

2-Borç Servis Oranı(Sabit Giderleri Karşılama Oranı): Firmanın faiz, kira, vergi, diğer borç taksitlerini kaç defa karşılayacak gelir elde ettiğini gösterir.

Borç Servis Oranı : (EBİTDA - Vergi) / (Faizler+Anapara Ödemeleri)

KARLILIK RASYOLARI

Firmanın faaliyet döneminde fon yaratma gücünü bu oranlar ortaya koyar.  

1-Brüt Kar Marjı

Brüt Kar (Net Satışlar-Satışların Maliyeti) / Net Satışlar

2-Net Kar Marjı

Net Kar/Net Satışlar

3-Aktif Karlılık Oranı: Aktife yapılan yatırımın bir dönem içerisinde ne oranda net kar sağladığını gösterir.

Net Kar/Aktif Toplam

4-Özkaynak Karlılığı Oranı: Ortaklarca firmaya yapılan yatırımın etkin kullanılıp kullanılmadığını gösterir.

Net Kar/Özkaynaklar

5-Hisse Senedi Başına Kar:

Net Kar / Hisse Senedi Sayısı

 Not : İlgili metindeki bazı bölümler için çeşitli internet sitelerinden alıntı yapılmıştır.