RİSK BAZLI ANALİZ - ÖRNEKLERLE YÖNETİM RİSKİ

Ortak/yöneticilerinin moraliteleri, piyasadaki itibarları, faaliyetlerin yürütülmesindeki yetenekleri, sektördeki tecrübeleri, vizyonları, ortakların birbirleri arasındaki uyumu, görüş birlikteliği, risk iştahları, devamlılık sağlayacak kişilerin varlığı bütün olarak değerlendirilmeli ve bu değerlendirme sonucunda yönetim riski bakımından genel bir görüşe ulaşılmalıdır. Aşağıda çeşitli yönetimsel riskleri özetlemeye çalıştım, ancak diğer tüm risklerdeki gibi bu riskinde incelenen Firma’nın genel mali yapısı ile karşılaştırılıp, riskin düzeyi ölçülmesi gerekmektedir. Aşağıdaki çeşitli örnekleri inceleyelim.

Örnek 1 : X Limited şirketinin ortaklık yapısı Ahmet Bey ve Nur Hanım’dan oluşmaktadır. Ancak yapılan araştırmada X şirketinin ortaklık yapısındaki kişilerin şirkette maaşlı çalışanlar olduğu, faaliyetlerin aslen Mehmet Bey tarafından yürütüldüğü, Mehmet Bey’in daha önce X Ltd.Şti. ile aynı işi yapan Y Ltd.Şti.’nin ortağı olduğunu, Y Ltd.Şti.’nin 1 yıl önce zor duruma girdiğini, hakkında çok sayıda karşılıksız çek, icra ve haciz kaydının bulunduğu, aynı şekilde Mehmet Bey hakkında da bankaların kefalet ilişkisinden dolayı takip kaydı olduğu ve Mehmet Bey’in ilgili süreçte kendi üzerindeki gayrimenkulleri 3. Kişilere devretmesi nedeniyle çok sayıda davasının bulunduğu öğrenilmiştir.

Örnek 2 : X aile şirketi ortağı Ali Bey piyasada risk iştahı ile tanınmaktadır. X şirketi yap-sat inşaat sektöründe faaliyet göstermektedir. Yeni bir proje için kullanılacak arsa alımında 50.000.000 TL tutarında arsa alımı gerçekleştirmiştir. İlgili arsayı banka kredileri ile finanse eden Ali Bey TL kredi faiz oranlarının yüksek olmasından şikayet edip, ilgili arsa alımını dövize endeksli kredi kullanıp finanse etmiştir. Arsa alınırken USD/TL kuru : 3,90 iken, güncel kur 6,80’e yükselmiştir. Kredi ise 4 yıl vadeli olup, 1 yıl ödemesiz döneme sahiptir. Son olarak şirketin herhangi bir Yabancı Para geliri bulunmamaktadır.

Örnek 3 : L Ltd.Şti. ortağı Murat Bey 80 yaşında olup, yönetimde aileden başka kimsenin bulunmamaktadır. Yüksek ihtimal ortağın ve şirketin ömrü paralel bir görünüm izlemesini beklenmektedir.

Örnek 4 : Z şirketinin ortakları Hakkı Bey ve Ziya Bey kardeşlerin arası, 2. Kuşağında yönetimde söz sahibi olmaya başlaması ile beraber açıldığı bilinmektedir. Her ikisi de eşit hisseye sahip olup, müştereken imzaya yetkilidir. Ancak aralarının açılması ile beraber stratejik kararların alınamadığı, tedarikçi ve müşterilerin her ikisinin de farklı taahhütlerinin bulunması nedeniyle rahatsız oldukları, bankalarla olan çalışmalarda iletişim sorunlarının arttığı, hesapların takipsizliği nedeniyle çeklerin yazılmaya başladığı, çalışanların da bu durum nedeniyle enerjilerinin düştüğü ve her iki tarafında anlaşmaya yanaşmadığı öğrenilmiştir.

Örnek 5 : X şirketinin ortağı Mahmut Bey iş yerine nadiren uğramaktadır. Bankalardan kullandığı kredilerde faiz oranını hiç sorgulamadığı bilinmektedir. Nitekim kullandığı kredilerin faiz oranlarının piyasa fiyatının oldukça üzerinde olduğu görülmektedir.

Örnek 6 : Gıda sektöründe faaliyet gösteren Z Şirketinin etkin ortağı Zeynep Hanım vefat etmiştir. Yerine oğlu Hakan Bey ve kızı Hülya Hanım mirasçı olarak hisseleri devralmıştır. Hakan Bey aslen veteriner, Hülya Hanım ise avukattır. Her ikisi de daha önce faaliyetler ile etkin olarak ilgilenmediği gibi aralarının açık olduğu da bilinmektedir.

Örnek 7 : Tekstil imalat sektöründe faaliyet gösteren Tuncay Bey F A.Ş.’nin ortağıdır. F A.Ş.’nin 12 Milyon TL cirosu ve 500.000 TL karı bulunmaktadır. Şirketin banka kredilerinin ise 60 Milyon TL seviyesine yükseldiği görülmektedir. Ortağın rant geliri elde etmek için arsa yatırımları yaptığı ve ilgili arsalarının değerlenmesini beklediği öğrenilmiştir. Bu esnada yüksek finansman giderleri Firma’nın likiditesini olumsuz etkilemekte, yatırım haricinde dönem faizlerinin ödenebilmesi için bankalardan kısa vadeli kredi kullanımı da yükselmektedir.

Örnek 8 : Z şirketinin 22 Milyon TL mevduatı ve 18 Milyon TL banka kredisi bulunmaktadır. İlgili mevduatın tamamının yurtdışında tanınırlığı düşük olan Z ada ülkesinde off-shore bir bankada yüksek faiz getirisi nedeniyle değerlendirildiği öğrenilmiştir. En son X Bankasından kullanılan kredi de yine Z ada ülkesindeki off-shore bankaya yatırılmıştır.

Örnek 9 : X A.Ş.’nin ortağı Ali Bey yüksek kar marjı nedeniyle satışlarının önemli bölümünü iç karışıklıkları ile gündemde olan ülkelere yönelik yapmaktadır. Daha önce peşin olarak yapılan satışların artık vadeli yapılmaya başlandığı öğrenilmiştir. Ayrıca Ali Bey yine iç karışıklıkları ile gündemde olan başka bir ülkeye ciddi yatırım kararı almıştır.

Örnek 10 : Y A.Ş. gerçekleştirdiği yönetim kurulu toplantısında sektördeki gidişatın finansal açıdan kendilerini zorladığını, durgunluk nedeniyle satışların artırılamadığı, tasarruf etmek zorunda olduklarını ve şirkete yeni bir sandalye dahi alınmaması gerektiği kararını almıştır. İlgili toplantıdan 2 hafta sonra ise etkin ortaklardan Hakan Bey kapasite artırımına yönelik 500.000 USD tutarında yeni bir makine için sipariş vermiş ve 100.000 USD tedarikçi Şirkete avans vermiştir. Kalan tutar için de çalıştığı bankalardan kredi talebinde bulunmuştur.

Örnek 11 : G A.Ş. şirketi sektöründe Pazar payında ilk 10 sıradaki bir şirket olarak bilinmektedir. Görece sektöründe başarılı ve bilinen bir markadır. Sektör itibarıyla ürettiği mamüllerin raf ömrü maksimum 1 aydır. Ancak Sektör itibarıyla yüksek bir kar marjı bulunmamaktadır. Sektörde çok sayıda oyuncu bulunmakta, şiddetli bir rekabet ortamı bulunmaktadır. Hisselerinin tamamı yurtdışındaki bir gruba satılmıştır. Yurtdışındaki Grubun amacı ilgili şirketi Pazar lideri yapmaktır. Bunun için farklı bir sektörden agresifliği ile ön planda olan bir CEO yönetime getirilmiştir. CEO tarafından üretim neredeyse 2 katına çıkarılmıştır. Bayi ve toptancılara yüksek satış baskısı yapılmış ancak istenilen sonuç elde edilemediği gibi satış iadeleri azımsanmayacak ölçüde artmaktadır. Satın alındıktan sonraki ilk dönem ciddi bir zarar meydana gelmekle beraber yurtdışından grubun öncelikli hedefinden vazgeçmediği öğrenilmiştir. Süreç içerisinde banka kredilerinin payı ciddi oranda zararın finansmanı için yükselmiş olup, ayrıca 1 yıl içerisinde 3 defa CEO’nun da değiştiği öğrenilmiştir.

Yukarıdaki örnekler çoğaltılabilir. İlgili örneklerin tamamı yaşanmış hikayelerden alınmıştır. Maalesef büyük bölümü olumsuz sonuçlanmakla beraber hiçbirinde hikayelerin sonu yazılmamıştır. Yönetimsel hataların sürekli tekrarlanması yada risklerin alınmasının her zaman olumsuz sonuç vermesi gibi bir durum bulunmamaktadır. İncelediğimiz Firma, alınan risklerin yada yapılan hataların olumsuz sonuçlarına karşı güçlü bir mali yapıya sahip de olabilir. Tüm risklerde olduğu gibi yönetim riskinin değerlendirilmesinde de mutlaka diğer faktörlerle beraber inceleme yapılması gerekmektedir.